Sel ve Taşkın

 

  SEL

      “Sele karşı önlem alın, güvende kalın!”
 
  1. GİRİŞ
       Sel, sürekli yağan yağmur veya eriyen karın etkisiyle taşan bir su kaynağının sebep olduğu su taşkını olarak tanımlanabilir. Yıl boyunca bol yağış alan, deniz seviyesine yakın ve eğimi yüksek olan alanlarda daha sık bir şekilde görülür. Türkiye'de en yaygın rastlanılan doğal afet olarak göze çarpar. Selin sebep olduğu su akıntıları çevreye, insanlara, hayvanlara, bitki örtüsüne, yerleşim bölgelerine, tesislere, genel olarak etkili olduğu çevreye sosyo-ekonomik zarar verir. Türkiye'nin sel felaketinden gördüğü zararlar oldukça ciddi bir düzeydedir. 
       Sel felaketi, ülkemizde ve bölgemizde en fazla gözlenen “hidrometerolojik” afetlerin başında gelmektedir. Selin en sık yaşanma nedeni, kuvvetli ve uzun süreli yağışlardır. Sel ve taşkınlar, kar ermesi sonucu oluşan akışlar veya drenaj kanallarının tıkanması sonucunda da meydana gelebilirler. Günümüzde rastlanılan en yaygın sebep ise kuvvetli yağmur fırtınalarında drenaj sistemlerindeki yetersizlik sonucu ana nehir/dere yataklarının tamamen dolu olması ile meydana gelen taşmalar sonucu oluşan sellerdir.

       Bugün yaşadığımız en büyük meteorolojik sorunlardan biri, kısa süreli sağanak yağışlardan sonra şehirlerimizde de sık yaşanan ve sele neden olan taşkınlardır. Kısa süreli ve şiddetli yağışlar, mevcut mazgalları veya tahliye kanallarının yetersiz kalmasına yol açarak cadde ve sokakları dereye dönüştürürler. Giresun il geneli de, sel ve su taşkınlarından en çok etkilenmiş şehirlerdendir. Hatırlanırsa,  2007 ve 2009 yıllarının yaz aylarındaki yoğun yağışlardan sonra büyük maddi hasarlara ve can kayıplarına yol açan sel ve taşkın felaketleri yaşanmıştır. Her doğal afette olduğu gibi, sel afetine karşıda hazırlıklı ve eğitimli olmak bireysel ve toplumsal bir sorumluluktur. Bu anlamda, sel ve taşkınları önlemek için yapılacak teknik çalışmaları yöneticilerimize bırakarak, bizler birey olarak şiddetli yağış ve sellerden korunmak için neler yapmalıyız, aşağıda açıklamaya çalışalım.
 
  1. BİREYSEL ALABİLECEĞİMİZ ÖNLEMLER:
 
  • Dere yataklarına bina inşa etmeyin ve yerel yönetimlerin bu konulardaki plan ve programlarına titizlikle uyun, uyarı ve önerileri dikkate alın.
  • Yakınınızdan geçen dere yatakları ile drenaj kanallarının tıkandığını görürseniz yetkililere haber vererek, temizlenmesini sağlayın.
  • Çevrenizdeki yeşil alanları koruyun, ağaçlandırmaya, ormanlaşmaya özen göstererek erozyona ve sele engel olun. 
  • Özellikle sel tehlikesi bulunan eğimli yamaçlarda teraslama ve ağaçlandırma yapın.
  • Çukur alanlardaki binaların bodrum katlarını su basma tehlikesi yüksek olduğundan, bu türlü yerlerde bodrum kat inşa etmeyin ve su basma kotunu yüksek tutun.
  • Bulunduğumuz yerleşim yerlerindeki sel uyarı işaretlerini ve yetkililerin uyarıları dikkate alın.
  • Binanızı diğer afetlerde dahil sele karşı sigortalatın.
         Selden önce "Hazırlıklı Olun"
 
  • Riskli havalarda son meteorolojik durumlarla ilgili güncel bilgiye sahip olun.
  • Sel uyarılarını radyo, televizyon ve sosyal medyadan takip edin. Meteoroloji duyurularını dinleyin veya gerekirse meteorolojiden telefonla bilgi alın.
  • Kısa süreli yoğun yağışın ani sele; uzun süreli yağışın nehirlerin, derelerin taşmasına neden olabileceğini unutmayın. O günler için aracınızla trafiğe, zorunlu olmadıkça dışarıya çıkmayın. 
       "Tehlike Yaklaşıyorsa veya Tehlikeye Yakınsanız!.."
 
  • Evdeki değerli eşya ve önemli belgeleri yüksek yerlere kaldırın.
  • Varsa afet ve ilk yardım çantanızı yanınıza alın.
  • Elektrikli eşyaların fişlerini çekin, yerde elektrikli eşya bulundurmayın.
  • Zarara yol açabilecek ya da zarar görebilecek eşyaları içeri alın.
  • Su kaynakları kirlenebileceğinden, kapalı kaplarda yeteri kadar su depolayın.  
  • Suyun evi terk ettiği her yerden içeri de girebileceğini hatırlayın. Kum torbaları temin edin.
  • Selin kullanabileceği ark, hendek, çukur ve vadi gibi yerlerden uzak durun
  • Açık alandaysanız en yüksek cisim siz olmayacak şekilde tepeye çıkın.
Sel sırasında "Güvende olduğunuzdan emin olun…"
 
  • Yüksek yerlere çıkın.
  • Asla sel suyu içinde araba kullanmayın, ölümlerin %80’inin araç içinde olduğunu unutmayın.
  • Aracınızı selden etkilenmeyecek bir yere çekin.
  • Sel suyu, akıntı ya da nehirlerde yürümeye çalışmayın.
  • Hızla akan 15-20 cm derinlikteki suyun bir insanı devirebileceğini, 60 cm derinlikteki suyun bir otomobili sürükleyebileceğini unutmayın.
  • Ev ya da işyerinizi boşaltmanız gerekiyorsa su, elektrik, doğalgaz vb.lerini kapatın.
  • Çok gerekli olmadıkça yolculuğa çıkmayın.
Selden sonra "Tedbiri elden bırakmayın"
 
  • Binanızdaki yapısal hasarı kontrol edin.
  • Karanlıktaysanız mum, kibrit, çakmak değil el feneri kullanın.
  • Sel suyu ile temas etmiş bütün gıda malzemelerini konserve dahil atın.
Sel Anında Doğru Davranış Şekilleri:
  • Pencere ve kapıları korumak için taşınabilir engeller yerleştirilebilir.
  • Suyla sürüklenen enkazın yönünü kum torbalarıyla değiştirerek konutunuzdan uzak tutabilirsiniz.
  • Bazı durumlarda bütün kapıları açarak suyun binanın içinden akmasına izin vermek çok daha iyidir; böylece su basıncının yapının taşıyıcı sistemine zarar vermesi önleyebilir.
  • Su yatağı ve çukur bölgeler hemen terk edilmelidir.
  • Sel bölgesini hemen terk edilerek yüksek ve güvenli yerlere gitmeli, ancak su aniden derinleşebileceğinden karşıdan karşıya geçmeye çalışılmamalıdır,  
  • Devrilen direkler veya düşen kopan kablolar düşünülerek, yakınımızdaki elektrik kaynaklarından uzak durulmalıdır,
  • Özellikle geceleri, selin tehlikelerini görmek güçleşeceğinden daha dikkatli olunmalıdır.
  • Seldeki ölümlerin çoğu sel sularına girilmesinden kaynaklanmaktadır. Çünkü ayak bileğimize kadar olan sel suyu insanı; dizimize kadar olan sel suları ise otomobilleri sürükleyebilir.
Selden kaçmak için sel sularına kesinlikle girmeyin!
  • Sel suları ayrıca kanalizasyon ve zehirli kimyasal maddeler de içerirler. Çocukların sel suları ile oynamasına izin verilmemelidir.
  • Konutu terk ederken elektrik ve su vanaları kapatılmalıdır.
  • Sel sırasında elektrikler kesilebilir. Binada gaz sızıntısı olduğunu düşünüyorsanız, herhangi bir elektrikli alet ve ışık kullanmayın. Işığa ihtiyacınız olduğunda pilli veya akülü ışıldak veya el feneri kullanın.
  • Evinizdeki küvet ve bidonları şebeke suyunun kirlenme ihtimaline karşı temiz su ile doldurunuz.
Sel sırasında araç içindeyseniz;
  • Taşkın su ile kaplı yoldan gitmeye çalışılmamalıdır. Ani sellerin meydana getirdiği ölümlerin çoğu araç içinde gerçekleşmektedir. 
  • Araçta herhangi bir arıza oluştuysa hemen terk edilerek yüksek bir yere çıkılmalıdır. Yollar akan sular tarafından doldurulacağı için eğer araç 60 cm yükseklikteki hareket eden suda kalmışsa su onu kaldırıp sürükleyebilecektir.
“Sele Karşı Önlem Alın, Güvende Kalın!”
 
Yararlanılabilecek Kaynaklar:
1) Meteorolojik Olaylar ve Korunma Yöntemleri (meteoroloji.gov.tr)
2) Afete Hazır Türkiye Bloku (afad.gov.tr)